Τρίτη 10 Απριλίου 2012

Βυζαντινά επίκαιρα (5) - Κασσιανή η υμνωδός


Όταν το 830 μ.Χ. στο Τρίκλινο των ανα­κτόρων κάλεσε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεόφιλος τις ωραιότερες κό­ρες του Βυζαντίου, για να διαλέξει τη πιο καλή για γυναίκα του συνέβη το εξής:
η ομορφιά και η χάρη της Κασσιανής ξε­χώριζε μέσα στις τόσες όμορφες της Πόλης και ο Θεόφιλος την πρόσεξε. Και στην απόφασή του να την κάνει βασίλισσα, ίσως για να δοκι­μάσει τη σοφία της, είπε το θρυλικό εκείνο «εκ γυναικός ερρύη τα φαύλα», δηλ. από τη γυναί­κα πηγάζουν τα κακά (εννοώντας την Εύα που έφερε το προπατορικό αμάρτημα). Η ενάρετη και σοφή Κασσιανή έχοντας κατά νου το μεγα­λείο και Αγιότητα της Παναγίας Θεοτόκου α­πάντησε: «Αλλά και δια της γυναικός πηγάζει τα κρείττονα ω Βασιλεύ» (δηλαδή, και από τη γυναίκα πηγάζουν τα καλύτερα, εννοώντας την Παναγία που υπήρξε η μητέρα του Χριστού, του σωτήρα του κόσμου). Τη σοφή αυτή απάντη­ση της Κασσιανής ο αλαζονικός αυτοκράτορας τη θεώρησε προσβολή και με θυμό, ίσως και με αόριστο φόβο της είπε «ω γύναι! Είθε να εσί­γας», δηλαδή καλύτερα να σιωπούσες και έδω­σε το μήλο και την εκλογή στη Θεοδώρα.
Αποδεικνύεται τελικά η θεία πρόνοια επενέβη, για να γίνει αυτοκράτειρα του Βυζαντίου η Θεοδώρα που με την ορθόδοξη πίστη της και το δυναμικό χαρακτήρα της έμελλε να βοηθήσει στο θρίαμ­βο της Ορθοδοξίας και την τακτοποίηση του θέματος των εικόνων (εικονομαχία) το 843 μ.Χ. με την αναστήλωση των εικόνων.  Και η Κασσιανή να φορέσει το μοναχικό σχήμα και μακριά από τους περισπασμούς και τύρβη του κόσμου να αναδειχθεί η μεγάλη υμνωδός και Αγία της Εκκλησίας μας.
 
Το τροπάριο της Κασσιανής, το οποίο ψάλλεται στον όρθρο της Μεγάλης Τετάρτης (που παραδοσιακά γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης) είναι δική της δημιουργία! Έτσι ακούμε στους Ναούς με κατάνυξη και ιερή συγκίνηση το τρο­πάριο αυτό, που εκφράζει το άφρα­στο μεγαλείο της μετάνοιας και της ταπείνω­σης της αμαρτωλής γυναίκας του Ευαγγελίου που άλειψε με μύρο τον Κύριο στο σπίτι του Σίμωνος του Φαρισαίου και της οποίας το όνομα δεν αναφέρεται κάπου. 


Οι Άγιοι Θεοφόροι πατέρες έχουν ορίσει την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη, που είναι η τε­λευταία ημέρα πριν τα σωτήρια Πάθη, να τιμάται μνήμη εκείνης της ανώνυμης πόρνης γυναίκας, που άλειψε τον Κύριο με μύρο, για να τονιστεί η αξία της μετά­νοιας και επιστροφής, για τη σωστή συμμετοχή μας στον εορτασμό των Παθών του Κυρίου μας.
Το δοξαστικό των αποστίχων γνωστό σαν «Τροπάριο της Κασσιανής», το κλασικό μεγα­λούργημα, με θεολογικό βάθος, πρωτοτυπία, δύναμη και ποιητική έξαρση, εκφράζει το μυ­στήριο της μετανοίας, την ταπείνωση και την επί­γνωση που εξιλεώνει την ψυχή του αμαρτωλού και ανοίγει την πόρτα του Παραδείσου, όπως έ­γινε στην πόρνη του Ευαγγελίου, στο Ληστή, τον Τελώνη κλπ.

 
Τροπάριο της Κασσιανής
   
«Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα
γυνή τη σην αισθομένη θεότητα
μυροφόρου αναλαβούσα τάξιν
οδυρομένη, μύρα σοι προ του ενταφιασμού σου κομίζει.
Οίμοι λέγουσα ότι νυξ μοι υπάρχει,
οίστρος ακολασίας,
Ζοφώδης Τε και ασέληνος
έρως της αμαρτίας.
Δέξαι μου τας πηγάς των δακρύων
ο νεφέλαις διεξάγων της θαλάσσης το ύδωρ,
κάμθητι μοι προς τους στεναγμούς της καρδίας
ο κλίνας τους ουρανούς
τη αφάτω σου κενώσει.
Kαταφιλήσω τους αχράντους σου πόδας,
αποσμήξω τούτους δε πάλιν
τοις της κεφαλής μου βοστρύχοις,
Ων εν τω Παραδείσω Εύα το δειλινόν
Κρότον τοις ωσίν ηχηθείσα τω φόβω εκρύβη.
Αμαρτιών μου τα πλήθη
και κριμμάτων μου αβύσσους
ης εξιχνιάσει, ψυχοσώστα Σωτήρ μου.
Μη με την σην δούλην παρίδης
ο αμέτρητον έ­χων το έλεος.»

Τροπάριο της Κασσιανής στη Δημοτική Γλώσσα
(Απόδοση Κωστής Παλαμάς)
« Κύριε,
Η γυναίκα που έπεσε, σε τόσες αμαρτίες, σαν άκουσε, σαν ένοιωσε τη θεϊκή σου Χάρη σαν μυροφόρας ένδυμα, στα κλάματα πνιγμέ­νη μύρα προ του θανάτου Σου,
εντάφια σου φέρνει, και ωιμέ, στενάζει, κλαίει και θρηνεί πολλή με δέρνει νύχτα ασέληνη και σκοτεινή έρως της αμαρτίας νύχτα που φλέγει και κεντά πόθους ακολασίας.
Δέξου Χριστέ, τα δάκρυα τα πύρινα που χύνω Συ, που στα σύννεφα τραβάς της θάλασσας το κύμα.
Γύρισε την συμπόνια Σου, στους στεναγμούς μου,
Συ πώγυρες τους ουρανούς στην θεία γέννησή Σου.
Τα πόδια σου τα άγια, άφησε να φιλήσω και να σκουπίσω άφησε με τα ξανθά μαλλιά μου
Τα πόδια, που σαν άκουσε τον κρότο τους
η Εύα το δειλινό μεσ’ στην Εδέμ κρύφθηκε α­πό φόβο
Τις τόσες αμαρτίες μου και τη βαθιά Σου κρίση ποιος να μετρήσει ημπορεί
Χριστέ μου, ψυχοσώστη
Μη με αφήνεις έρημη και ταπεινή σου δούλη Σου,
όπου έχεις, ως Θεός άπειρη καλοσύνη».

1 σχόλιο: